TP Hà Nội cần ít nhất 4 loại phương tiện công cộng để tạo nên mạng lưới dầy đến mức không cần xe hơi cá nhân vẫn đến được bất kỳ vị trí nào.

Giao thông thông minh xin giới thiệu tới độc giả đề xuất của TS Nguyễn Văn Tiến Ích, hiện đang sinh sống và công tác tại CHLB Đức nhằm giảm bớt ùn tắc giao thông ở Hà Nội

Giải pháp trước mắt: Chống ùn tắc cho Thành Phố

Kết hợp với những việc đã được ngành giao thông nội đô làm có hiệu quả, tôi xin bổ sung thêm:

a) Về mặt kỹ thuật: Chọn các điểm thường xuyên ùn tắc làm tâm, và lùi về phía ngoại ô một khoảng cách thích hợp nhất, tại đây hình thành nên các bãi trung chuyển P + R (Park & Ride).

Thực chất đây chính là các bến Shuttle Bus. Xe hơi, xe máy các loại xe của cán bộ, công chức,… khi đến cơ quan làm việc hay phải vào thành phố giải quyết việc riêng sẽ đậu lại tại các bãi này. Đối với người làm việc tại các công sở thì xe Bus là phương tiên di chuyển chính.

Ta cần hình thành các tuyến vận chuyển tối ưu hơn và thời gian được rút ngắn hơn cho các đội xe buýt sao cho thời gian chờ, đường đi bộ từ bến đỗ tới cơ quan công sở, hoặc nơi cần giải quyết công việc, không phải mất quá 10 phút.

b) Kết hợp giữa kỹ thuật và tổ chức, điều hành: Trong Thành Phố hình thành lên 3 vị trí cấm trên các tuyến phố bao gồm:

• Cấm dừng có thời hạn (Trừ xe cung cấp hàng hóa)
• Cấm dừng tuyệt đối (không có ngoại lệ khác)
• Cấm đỗ

c) Cần dựng lên hệ thống các máy thu tiền tự động trong các tuyến phố được phép đậu xe: Hệ thống các máy này có gắn biển thông báo giá đỗ xe cho mỗi15 phút một và thời gian đỗ tối đa (các ngày trong tuần ngắn hơn cuối tuần…).

Hệ thống có thể in và xuất vé cho người mua với các dữ liệu cơ bản. Thí dụ ngày tháng, mã, thời gian đậu… sau khi người gửi thực hiện đút tiền vào máy và bấm nút thanh toán.

với Trường hợp chi phí quá cao, kỹ thuật xây dựng quá phức tạp thì thay vì các cây thu phí tự động, ta có thể tạm thời lập trạm thu, thiết kế nhỏ gọn cho đủ 1 người đứng thu phí và có phương tiện nối mạng với trung tâm.

d) Lập các đội kiểm tra trật tự giao thông: Đội kiểm tra trật tự giao thông trực thuộc một phòng trong biên chế của Sở phụ trách trật tự công cộng. Các nhân viên trong đội có nhiệm vụ kiểm tra tình trạng giao thông, có thể phạt người lái vì đỗ không đúng nơi, không mua vé, hoặc đỗ quá giờ…

Người vi phạm bị phạt số tiền sao cho đủ sức răn đe.

e) Lập các công ty tư nhân, cung cấp dịch vụ vận chuyển xe máy, xe hơi vi phạm ra khỏi hiện trường, và chở về nơi tập kết. Phần việc còn lại sẽ do các cơ quan công quyền giải quyết.

Tham khảo sơ đồ mạng lưới giao thông công cộng có 4 phương tiện của TP Munich và ven đô:

Giải pháp đồng bộ – Tầm nhìn dài lâu

Đây là vấn đề quan trọng mang tầm quốc tế và tầm chiến lược phát triển cho một đất nước nên với một cá nhân, không thể có đầy đủ khả năng và tham vọng để đệ trình một bản chi tiết, bao gồm những giải pháp tổng thể, kể cả cho giao thông liên vùng, vì chúng có liên quan đến cả phạm trù quy hoạch đô thị, cụm dân cư, môi sinh v.v…

Khi cần, tôi có thể liên lạc được với một trong các công ty tư vấn quy hoạch hạ tầng và giao thông hàng đầu của  CHLB Đức mà tôi đang hợp tác, để khi đã làm một lần, các công trình đảm bảo chất lượng và thẩm mỹ cho nhiều thế hệ về sau. Ở đây chưa bàn đến các phương tiện giao thông  “viễn tưởng” xa hơn.

Trước mắt tôi chỉ xin mạn phép nêu ý tưởng cho Việt Nam mình, dựa trên cơ sở những gì tôi đã và đang trải nghiệm hằng ngày tại một đất nước phát triển, ở thành phố có cơ sở hạ tầng tốt và hiện đại vào bậc nhất thế giới.

Ở TP Munich, mọi người đi phương tiện công cộng rất đàng hoàng tự tại. Vé được bán tự động. Hãn hữu mới có những người kiểm tra đột xuất. Ngược lại, với các hành khách đi chui sẽ bị phạt gấp khoảng 25 lần tiền vé gốc. Khi phát hiện đi chui ba lần sẽ ngồi tù 1 lần.

a) Về mặt kỹ thuật: Thành Phố Hà Nội cần ít nhất 4 loại phương tiện công cộng, đó là:

• Tàu điện cao tốc (S-bahn) là mạng lưới tàu có toa xe tương tự tàu điện ngầm, thường đi từ thủ đô ra sân bay quốc tế và tới các thành phố vệ tinh tầm gần có khoảng cách ước chừng 30 km so với trung tâm thủ đô. Mạng lưới tàu điện cao tốc được thiết kế với các ga chung để hành khách có thể chuyển sang tàu hoả ở ga đó rồi đi khắp cả nước.
• Tàu điện thông thường (Tram), đi trong nội đô.
• Tàu điện ngầm (U-Bahn) chủ yếu đi trong nội đô.
• Xe buýt hiện đại.

Bốn phương tiện này tạo nên một mạng lưới dầy đến mức về mặt lý thuyết người ta không cần xe hơi cá nhân mà vẫn có thể đến được bất kỳ công sở hay địa chỉ nào.

Khi đi công tác đến vị trí của một cơ quan nào đó trong thành phố hay cả tiểu bang Bayern và xa hơn nữa, tôi thường ưu tiên hơn cho các phương tiện công cộng và tàu hoả. Khi nghĩ tới việc phải tự lái xe là tôi nghĩ ngay đến những stress không đáng có. Đi trên xe công cộng còn hay ở chỗ, người ta có thể tranh thủ làm việc trên đoạn hành trình.

Trong xu thế cạnh tranh thì không thể không nhắc đến taxi và đặc biệt tại Đức đã ra đời loại xe khách đường dài. Những công ty xe khách kiểu này đã và đang cạnh tranh với ngành đường sắt vì giá rẻ hơn rất nhiều.

Những đoàn xe buýt lớn, hiện đại, ngoài vận chuyển trong nước, còn đưa khách từ Đức đi và về từhầu hết các TP lớn cuả các nước láng giềng thuộc Liên minh châu Âu. Ga chính được thiết kế, xây lắp tại Munich, làm ta liên tưởng ngay đến một sân bay thu nhỏ tại một đất nước văn minh.

b) Về tổ chức điều hành kết hợp với kỹ thuật: Cần xây dựng lên một Sở lưu trữ và quản lý bằng lái xe, có trang bị máy móc hiện đại. Tại đó có ghi nhiều giữ liệu, ví dụ như mức độ vi phạm của phương tiện và số điểm đã bị trừ khi vi phạm.

Sở lưu trữ bằng lái xe là cả một mảng hành chính lớn, có liên quan cả tới ngành công an hình sự, các công tố và toà án. Nếu Việt Nam muốn học hỏi kinh nghiệm thì có thể cử cán bộ giỏi đến thành phố Flensburg, thuộc cực bắc cuả Tây Đức để học tập kinh nghiệm.

c) Cơ quan chuyên phụ trách kỹ thuật tổng hành các phương tiện giao thông(gọi tắt là TÜV) cũng là cơ quan chuyên kiểm tra lý thuyết và kiểm tra tay lái, tức phụ trách việc thi lấy bằng lái các loại xe. Trường hợp khi lái xe phạm luật, đặc biệt nếu uống rượu bia với nồng độ cồn trong máu vượt ngưỡng cho phép mà bị phát hiện thì chính cơ quan nói trên sẽ tổ chức sát hạch lại khả năng lái xe(gọi tắt MPU). Trước đó thì công an, công tố viện, toà án đã vào cuộc để thu bằng lái.

MPU được viết tắt từ cụm từ chuyên ngành, khi dịch sang tiếng Việt có nghĩa là: Kiểm tra sức khoẻ và tâm lý người lái xe. MPU và TÜV cũng thuộc về quản lý và điều hành rất đa dạng tại Đức, đáng để ta học hỏi. Tại đây cho phép mở các trường tư nhân, thường dạy lý thuyết và thực hành lái xe các loại, có áp dụng công nghệ thông tin. Ngoài ra, ở cấp đại học cũng cần đào tạo thêm một chuyên ngành “Tâm lý giao thông”.

d) Để nhằm tránh gây ùn tắc giao thông đường dài không đáng có, cần dẹp bỏ các trạm thu tiền (BOT). Thay vào đó sử dụng công nghệ vào giao thông là “giao thông thông minh”.

Các cổng thu phí, được bắc qua các đường cao tốc sẽ tham gia thu phí bằng cách áp dụng công nghệ IT sử dụng thiết bị RFID, nó ghi nhận giữ liệu cuả phương tiện vận chuyển rồi gửi về trung tâm xử lý số liệu và tự động tính phí.

Công ty Toll Collect cuả CHLB Đức, được thành lập năm 2002, với 520 cán bộ CNV, chủ yếu nhận dự án của Bộ Giao thông có thể cung cấp đầy đủ kinh nghiệm góp phần quản lý điều hành giao thông thông minh tại Việt Nam.

e) Về vấn đề quản lý hành chính: Ngoài các mục đã nêu trên, ngành tư pháp cần phải hiện đại hoá cho chuyên ngành giao thông bằng các chế tài mới, từ cơ sở trở lên.

Xin nêu ra vài ví dụ: Cần có danh mục rõ ràng về các loại vi phạm giao thông và kèm theo mức phạt tương ứng. Tại Đức chỉ cần người lái xe văng tục hay giơ ngón tay với cảnh sát, ngay lập tức anh ta bị phạt tiền theo biểu có sẵn.

Với người vi phạm, dù đỗ, dừng xe sai vị trí hay là phạm luật nặng hơn. Khi bị phạt tiền sẽ không dám chần chừ. Trường hợp nếu phải hầu toà, anh ta sẽ hiểu ngay câu “Đồng tiền đi trước là đồng tiền khôn“.

TS Nguyễn Văn Tiến Ích (CHLB Đức)